O Tάπης του Κέβητος

Ο πίναξ του Κέβητος είναι διάλογος με ηθικό περιεχόμενο. Μερικές από τις εκδόσεις έχουν τίτλο “Κέβητος Θηβαίου Πίναξ”, πράγμα που μαρτυρεί πως θεωρούν το διάλογο έργο του Κέβητος, μαθητή του Σωκράτη. Αυτό όμως ενδέχεται να μην αληθεύει, διότι το θέμα του είναι μια αλληγορική οντότητα και η αλληγορία ανήκει σχεδόν ολοκληρωτικά στους ρωμαϊκούς χρόνους.

Η γνώμη που διατυπώνεται στο διάλογο, πως η Παιδεία απαλλάσσει τον άνθρωπο από την Άγνοια και την Πλάνη και τον οδηγεί στην Επιστήμη και τις άλλες Αρετές με κατάληξη την Ευτυχία, χωρίς να υπάρχει πια κίνδυνος να ενοχληθεί από κάποιο κακό, υπάρχει και στο έργο του Μουσώνιου Ρούφου, ο οποίος υπήρξε στωικός φιλόσοφος της τρίτης περιόδου.

Έτσι λοιπόν, μια και η βιοθεωρία του διαλόγου είναι στωική, είναι πολύ πιθανόν ο διάλογος αυτός να γράφτηκε από κάποιο μαθητή του Μουσώνιου Ρούφου, δηλαδή στην αυτοκρατορική περίοδο της ρωμαϊκής ιστορίας.

Το όνομα Κέβης λοιπόν πιθανότατα δεν έχει σχέση με το γνωστό μαθητή του Σωκράτη, που ήταν από τη Θήβα, αλλά μπορεί να είναι απλή συνωνυμία. Ο μαθητής αυτός του Μουσώνιου Ρούφου ήταν πιθανόν από εκείνους που σύχναζαν στην “εν Γυάρω” ερημική κατοικία του φιλόσοφου, όπου έμενε εξόριστος.

Η διδασκαλία που αναπτύσσεται στον πίνακα είναι προσαρμοσμένη στη νέα κατεύθυνση της στωικής φιλοσοφίας, η οποία σε αντίθεση με το θεωρητικό χαρακτήρα που τη διέκρινε στις δυο προηγούμενες περιόδους, γίνεται πρακτική. Αντλεί το περιεχόμενό της κυρίως από το συναίσθημα παρά από τη λογική και διδάσκει την ηθική υπό το πνεύμα της αρετής μάλλον παρά από την έρευνα της ουσίας της.

Ο υποτιθέμενος Κέβης (αφηγητής της ιστορίας αυτής) και κάποιοι φίλοι του έτυχε να περπατούν μέσα στο ιερό του Κρόνου σε κάποια ελληνική πόλη. Παρατηρούσαν τα αφιερώματα, που ήταν εκεί, και μεταξύ αυτών μια πλάκα εντοιχισμένη στο ναό, η οποία είχε μια εικόνα περίεργη της οποίας το περιεχόμενο δεν μπορούσαν να εξηγήσουν. Κατά τη γνώμη τους ούτε πόλη ήταν ούτε στρατόπεδο αλλά ένας περίβολος με δυο άλλους εσωτερικούς περίβολους, ένα μεγαλύτερο και ένα μικρότερο. Ο πρώτος περίβολος είχε και πύλη. Κοντά στην πύλη στεκόταν κατά τη γνώμη τους πολύς όχλος και μέσα στον περίβολο φαινόταν αρκετό πλήθος γυναικών. Μπροστά στην είσοδο του πρώτου περίβολου στεκόταν ένας γέρος και φαινόταν σα να έδινε κάποια διαταγή στον όχλο που θα έμπαινε.

Επειδή για αρκετή ώρα απορούσαν για το περιεχόμενο της εικόνας, ένας γέρος που παραστεκόταν τους είπε: “Δεν παθαίνετε φίλοι μου τίποτα το φοβερό, επειδή βρίσκεσθε σε αδυναμία να νιώσετε το περιεχόμενο αυτής της εικόνας. Και από τους ντόπιους πολλοί δεν ξέρουν τι τελοσπάντων σημαίνει αυτή η ιστορία, διότι το αφιέρωμα δεν είναι δημόσιο. Κάποιος ξένος, που ήλθε κάποτε εδώ και ήταν συνετός και ικανός στη σοφία, εζήλεψε και με λόγους και με έργα τη ζωή του Πυθαγόρα και του Παρμενίδη, έτσι αφιέρωσε στον Κρόνο αυτή την εικόνα.”

Στην επίμονη παράκληση και αγωνία των επισκεπτών ο γέρος άρχισε να τους λέει τι θέλει να πει η εικόνα πάνω στην εντοιχισμένη πλάκα. Τους είπε λοιπόν ότι ο πρώτος περίβολος παριστάνει τη ζωή και αυτοί που στέκονται εμπρός από την πύλη είναι εκείνοι, δηλαδή οι ψυχές, που πρόκειται να μπουν στ ζωή, με λίγα λόγια να μετενσαρκωθούν. Ο γέρος, που στέκεται από πάνω και κρατά ένα χαρτί στο ένα χέρι και με το άλλο σα να δείχνει κάτι, είναι ο Δαίμων, ο οποίος συμβουλεύει αυτούς που πρόκειται να μπουν στη ζωή τι πρέπει να κάνουν, ενώ δείχνει ποιο δρόμο πρέπει να βαδίσουν, αν σκοπεύουν να σωθούν στη ζωή.

Εμπρός απ' την πύλη υπάρχει ένα κάθισμα, στο οποίο κάθεται μια γυναίκα με προσποιητό ήθος και είναι φαινομενικά ελκυστική, κρατώντας στο χέρι ένα ποτήρι. Αυτή η γυναίκα συμβολίζει την απάτη που παραπλανά τους ανθρώπους. Αυτή η γυναίκα, δηλαδή η Πλάνη, ποτίζει με τη δύναμή της αυτούς που μπαίνουν στη ζωή. Το ποτό αυτό είναι η πλάνη και η άγνοια. Οι ψυχές αφού το πιουν, μπαίνουν στη ζωή. Άλλες πίνουν πολύ και άλλες λίγο, δηλαδή άλλοι πλανεύονται πολύ και άλλοι λίγο. Μέσα από την επόμενη πύλη υπάρχει ένα πλήθος από γυναίκες, εταίρες με λογής λογής μορφές. Αυτές είναι οι Δόξες, οι Επιθυμίες και οι Ηδονές. Όταν λοιπόν ο όχλος μπαίνει μέσα, αναπηδούν και αγκαλιάζουν η κάθε μια και από έναν και έπειτα τους οδηγούν. Τους οδηγούν άλλες στη σωτηρία και άλλες στην καταστροφή. Όλες βέβαια υπόσχονται ότι θα τους οδηγήσουν σε μια καλύτερη ζωή, γεμάτη ευτυχία. Όσοι έχουν ποτιστεί από την Απάτη με άγνοια και πλάνη, δε βρίσκουν ποιος δρόμος στη ζωή είναι αληθινός και περιπλανώνται στα τυφλά.

Η γυναίκα, που στέκεται πάνω σ' ένα στρογγυλό λιθάρι και μοιάζει σαν τυφλή και τρελή, είναι η Τύχη, η οποία είναι επιπλέον και κουφή. Αυτή τρέχει παντού και από άλλους αρπάζει τα υπάρχοντα, ενώ σε άλλους τα δίνει. Αλλά και σε εκείνους που τα έδωσε τα αφαιρεί. Τα αφαιρεί αμέσως και τα δίνει σε άλλους στα τυφλά και με αβεβαιότητα. Το γεγονός ότι στέκεται επάνω σ' ένα τέτοιο λιθάρι δείχνει ότι η συμπεριφορά της είναι ασταθής. Όταν κάποιος δώσει εμπιστοσύνη σ' αυτήν, τον περιμένουν αποτυχίες μεγάλες και σκληρές. Ο πολύς κόσμος, που στέκεται γύρω της, είναι οι απερίσκεπτοι και ο καθένας τους ζητάει όσα αυτή πετά. Άλλοι απ' αυτούς είναι χαρούμενοι και άλλοι τείνουν τα χέρια από στενοχώρια. Όσοι φαίνονται χαρούμενοι και γελαστοί, είναι αυτοί που πήραν κάτι απ' αυτή και την ονομάζουν Καλή Τύχη. Εκείνοι που φαίνεται ότι κλαίνε, είναι αυτοί από τους οποίους αφαίρεσε όσα είχαν πρωτύτερα και την ονομάζουν Κακή Τύχη. Οι περισσότεροι άνθρωποι νομίζουν πως αγαθά είναι ο πλούτος, η δόξα, η εξουσία, η ευγενής καταγωγή κλπ. και είναι αυτά για τα οποία γελάνε ή κλαίνε, όταν τους τα προσφέρει ή τα αφαιρεί η Τύχη.

Περνώντας την πύλη οι άνθρωποι εισέρχονται σε άλλον περίβολο όπου εκεί στέκονται γυναίκες στολισμένες σαν τις εταίρες. Αυτές είναι η Ακράτεια, η Ασωτία, η Απληστία και η Κολακεία. Αυτές κοιτάζουν αυτούς που πήραν κάτι από την Τύχη. Πλησιάζουν τους δήθεν  τυχερούς, τους αγκαλιάζουν, τους κολακεύουν και αξιώνουν να μείνουν κοντά τους λέγοντας ότι θα περάσουν μια ευχάριστη και χωρίς δυστυχία ζωή. Εάν κάποιος απ' αυτούς πεισθεί να ριχτεί στην απόλαυση, μέχρις ενός σημείου του φαίνεται ευχάριστος αυτός ο τρόπος ζωής. Όταν όμως έλθει στα λογικά του, καταλαβαίνει ότι δεν έτρωγε, αλλά κατατρωγόταν από αυτήν και πάθαινε ζημιά. Με αυτόν τον τρόπο γίνεται δούλος αυτών των γυναικών και φέρεται με απρέπεια, δηλαδή ληστεύει, αποστερεί, ιεροσυλεί, προδίδει και γενικά κάνει βλαβερά πράγματα. Μετά όμως τον περιμένει η Τιμωρία.

Πιο πέρα σ' έναν τόπο σκοτεινό και στενό στέκονται άλλες γυναίκες. Αυτές είναι ρυπαρές, άσχημες και κακοντυμένες. Εκείνη που κρατά μαστίγιο ονομάζεται Τιμωρία. Εκείνη που έχει το κεφάλι ανάμεσα στα γόνατά της λέγεται Λύπη και εκείνη που μαδάει τα μαλλιά της Οδύνη.

Υπάρχει κοντά σ' αυτές κι ένας άνδρας που είναι άσχημος και γυμνός. Μαζί του είναι μια εξίσου άσχημη γυναίκα και αδύνατη. Ο άνδρας ονομάζεται Οδυρμός και η γυναίκα, που είναι αδελφή του, Αθυμία. Σε αυτούς παραδίδεται και με αυτούς ζει ο τιμωρούμενος. Στη συνέχεια ρίχνεται σε άλλο οίκημα, στην Κακοδαιμονία. Εκεί τελειώνει την υπόλοιπη ζωή του με κάθε δυστυχία, αν δεν τον συναντήσει κατά τύχη η Μετάνοια.

Αν τον συναντήσει η Μετάνοια, τον βγάζει από τις συμφορές και τον συστήνει σε άλλη Δόξα που οδηγεί στην Παιδεία αλλά ταυτόχρονα και σ' εκείνη που λέγεται Ψευδοπαιδεία. Αν δεχθεί ευχάριστα αυτή τη Δόξα που θα τον οδηγήσει στην αληθινή Παιδεία, αφού καθαρισθεί απ' αυτήν, σώζεται και γίνεται ευτυχισμένος και καλότυχος στη ζωή του. Στην αντίθετη περίπτωση παρασύρεται από την Ψευδοπαιδεία. Αυτή παριστάνεται με γυναίκα, που φαίνεται πως είναι πολύ καθαρή και περιποιημένη, και στέκεται κοντά στην είσοδο στον επόμενο περίβολο. Αυτήν οι πιο πολλοί και κούφιοι άνθρωποι τη λένε Παιδεία. Οι εραστές της Ψευδοπαιδείας, που έχουν πλανηθεί και νομίζουν ότι συναναστρέφονται με την αληθινή Παιδεία, είναι οι ρήτορες, οι αστρολόγοι, οι κριτικοί, οι ηδονικοί κλπ.

Εκείνοι που σώζονται, όταν θέλουν να έλθουν στην αληθινή Παιδεία, εκεί έρχονται κατά πρώτον. Ο δρόμος, που οδηγεί στην αληθινή Παιδεία, είναι ανηφορικός και δύσβατος και γι' αυτό άλλωστε λίγοι πορεύονται σ' αυτόν. Ο δρόμος αυτός οδηγεί σ' ένα βουνό πάνω στο οποίο ευρίσκεται ένας μεγάλος, απόκρημνος και υψηλός βράχος. Στο βράχο αυτό στέκονται δυο γυναίκες ζωηρές, με καλή υγεία, οι οποίες με μεγάλη προθυμία απλώνουν τα χέρια τους. Αυτές οι γυναίκες είναι η Εγκράτεια και η Καρτερία. Είναι αδελφές και παρακινούν όσους φθάνουν σ' αυτόν τον τόπο να έχουν θάρρος και να μη δειλιάζουν, λέγοντάς τους ότι λίγο ακόμη πρέπει να υπομείνουν και έπειτα θα φθάσουν σε ωραίο τόπο.

Σε όσους ανέβουν το βράχο οι δυο γυναίκες δίνουν δύναμη και θάρρος και υπόσχονται ότι θα τους οδηγήσουν στην αληθινή Παιδεία δείχνοντας πόσο ωραίος, ομαλός και ευκολοδιάβατος είναι ο δρόμος, χωρίς κανένα εμπόδιο. Ο δρόμος αυτός στη συνέχεια οδηγεί σ' έναν τόπο που είναι χλοερός, ωραίος και φωτεινός. Αυτός ο τόπος είναι το οίκημα των ευτυχισμένων, διότι εκεί κατοικούν όλες οι Αρετές και η Ευτυχία.

Στον τόπο αυτόν υπάρχει μια πύλη που οδηγεί σε άλλον περίβολο. Κοντά στην πύλη στέκεται μια γυναίκα με ήρεμο πρόσωπο, ώριμη κατά την ηλικία και διαλεκτική, με απλή και αστόλιστη ενδυμασία. Αυτή στέκεται πάνω σε τετράγωνη, στερεή βάση. Μαζί με αυτήν είναι δυο άλλες γυναίκες, που φαίνονται θυγατέρες της. Η πρώτη, που είναι στη μέση, είναι η Παιδεία. Οι δυο άλλες είναι η Αλήθεια και η Πειθώ. Η Παιδεία δίνει στους ανθρώπους θάρρος, αφοβία και γνώση. Στέκεται εκεί για να ποτίζει αυτούς, που έρχονται, με την καθαρτική δύναμη. Όταν κάποιος έλθει στην Παιδεία, αυτή πρώτα τον καθαρίζει και μετά του αποβάλλει όλα τα κακά με τα οποία ήλθε. Τα κακά αυτά είναι: η Άγνοια, η Πλάνη, η Απάτη, η Υπερηφάνεια, η Επιθυμία, η Ακράτεια, η Οργή και η Φιλαργυρία. Όταν καθαρισθεί, τον αποστέλλει στην Επιστήμη και τις άλλες Αρετές οι οποίες είναι: η Ανδρεία, η Δικαιοσύνη, η Καλοκαγαθία, η Σωφροσύνη, η Ευταξία, η Ελευθερία, η Εγκράτεια και η Πραότης. Όταν τον παραλάβουν αυτές οι Αρετές, τον οδηγούν στην Ευτυχία.

Η Ευτυχία κάθεται σε ένα θρόνο στολισμένη με ελευθερία και απλότητα και στεφανωμένη με πολύ ωραίο και πλούσιο στεφάνι. Ο θρόνος είναι τοποθετημένος στην πιο υψηλή τοποθεσία, που είναι η Ακρόπολη των περιβόλων.

Όταν λοιπόν φθάσει κάποιος εκεί, τον στεφανώνουν η Ευτυχία και οι άλλες Αρετές, όπως ακριβώς εκείνους που έχουν νικήσει σε μεγάλους αγώνες. Ο νεοαφιχθείς νίκησε στους αγώνες τα πιο μεγάλα θηρία (Άγνοια, Πλάνη, Λύπη, Φιλαργυρία κλπ.), τα οποία πρωτύτερα τον κατέτρωγαν, τον τιμωρούσαν και τον είχαν κάνει δούλο. Όλα αυτά τα θηρία τα έδιωξε από μέσα του και έχει γίνει ανεξάρτητος σε τέτοιο βαθμό, ώστε εκείνα είναι τώρα υπόδουλα σ' αυτόν. Τώρα πια όλα αυτά τα εξουσιάζει και δεν εξουσιάζεται απ' αυτά όπως πριν.

Αυτοί που στεφανώθηκαν με το στεφάνι αυτής της δύναμης, δηλαδή της Ευτυχίας, γίνονται ευτυχισμένοι, καλότυχοι και δεν έχουν τις ελπίδες της ευτυχίας σε πράγματα έξω από τον εαυτό τους αλλά μέσα τους. Όταν στεφανωθούν, οδηγούνται από τις Αρετές σε εκείνον τον τόπο απ' όπου ήλθαν αρχικά και παρατηρούν εκείνους που παραμένουν εκεί και ζουν άθλια, ναυαγούν, περιπλανώνται και περιφέρονται σα να έχουν νικηθεί από τους εχθρούς τους: άλλοι από την Ακράτεια, άλλοι από την Αλαζονεία, άλλοι από τη Φιλαργυρία, άλλοι από την Κενοδοξία και άλλοι από άλλα κακά. Από αυτά τα δεινά, με τα οποία έχουν δεθεί, δεν μπορούν ν' απαλλαγούν, ώστε να σωθούν και να έλθουν εδώ, αλλά περνούν όλη τους τη ζωή ταραγμένα. Αυτό το παθαίνουν, επειδή δεν μπορούν να βρουν το δρόμο προς τα εδώ, διότι ξέχασαν την εντολή του Δαιμονίου. Οι Αρετές τους δείχνουν τον τόπο απ' όπου είχαν έλθει νωρίτερα για να καταλάβουν πόσο πλανεμένα ζούσαν. Αυτοί που συνεχίζουν να ζουν μέσα στην Άγνοια και την Πλάνη, νομίζουν ότι αυτά είναι τα αγαθά της ζωής, δηλαδή τα υλικά αντικείμενα και οι αισθησιακές απολαύσεις, ενώ συγχέουν γενικώς το καλό με το κακό. Αυτοί, που τώρα πια έχουν καταλάβει ποια είναι η πραγματική Ευτυχία, καταλαβαίνουν ότι οι άλλοι πραγματικά δυστυχούν.

Όσοι κατακτήσουν λοιπόν την Ευτυχία, έχουν παντού ασφάλεια και είναι σα να κρατούν στα χέρια τους το Κηρύκειον. Όπου πάνε θα ζουν καλά και με ασφάλεια, διότι όλοι θα τους υποδέχονται με χαρά, όπως οι άρρωστοι υποδέχονται το γιατρό. Δε φοβούνται πια τα θηρία. Τα χειραγωγούν κατά βούληση. Δεν μπορούν να τους αγγίξουν , διότι έχουν στα χέρια τους το αντίδοτο που ονομάζεται Ευτυχία.

Πηγές:
1. Κίμων ο Αθηναίος
2. http://anemi.lib.uoc.gr/metadata/a/c/6/metadata-264-0000365.tkl
3.  http://hliaion.blogspot.com/2009/01/blog-post.html
4. http://www.oldbooks.gr/index.php?option=com_bookstore&task=book&id=11044&catid=124
5. http://www.rassias.gr/STOIC7.html

Η ηγετική φυσιογνωμία κατά τον Πλάτωνα

Ματθαίος Γ. Παπακυρίτσης

O Πλάτωνας προσδιόρισε την φυσιογνωμία του πιο ενδεδειγμένου ατόμου να διακυβερνήσει με κριτήριο τη «Μετρητική Τέχνη».

Ειδικότερα η μετρητική τέχνη προσδιορίζεται από τέσσερις συντελεστές:το δέον, το πρέπον, ο καιρός και το μέτριον.

Σύμφωνα με τον Πλάτωνα ως «δέον» εννοείται όχι εκείνο που υφίσταται πράγματι, το οποίο εκφράζεται με την κατηγορία του όντος, αλλά εκείνο που πρέπει, που αξίζει να υπάρχει, το όραμα.

Το «πρέπον» αποτελεί  τον προσδιορισμό των μέσων που οφείλει να εξεύρει ο ηγέτης προκειμένου να πραγματοποιηθεί το όραμά του.

Ο τρίτος συντελεστής είναι ο «καιρός», δηλαδή ο κατάλληλος χρόνος (timing) για να εξαγγελθεί το όραμα, ο τρόπος και τα μέσα για την ευόδωσή του. Η έννοια«καιρός» εισάγεται από τους προσωκρατικούς φιλοσόφους και στη συνέχεια υιοθετείται από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, σύμφωνα με τους οποίους υποστηρίζεται ότι ο καιρός τοποθετείται μεταξύ αφενός μεν του ούπω, του όχι ακόμη, του νωρίς, αφετέρου δε του ουκέτι, του όχι πια, του αργά.

Η έννοια του καιρού παραπέμπει στην έννοια του «μέτριον», που αποτελεί και τον τέταρτο συντελεστή της μετρητικής τέχνης. Το «μέτριον» ορίζεται ως η επιλογή του μέσου μεταξύ των εσχάτων, του μέτρου μεταξύ των δύο ακροτήτων, που είναι η έλλειψη και η υπερβολή.

Η ηγετική προσωπικότητα σε κάθε απόφασή της - είτε πρόκειται για το «δέον», για το όραμα, είτε για το «πρέπον», τα μέσα προσέγγισης αυτού, είτε για τον «καιρό», την επιλογή του κατάλληλου χρόνου - οφείλει να στοχάζεται και να δρα με γνώμονα το μέτρο,το μέτριο ή το μέσο: να οραματίζεται μεν κάτι πέρα από την υφιστάμενη κατάσταση που δεν είναι όμως ούτε υπερβολικό, για να είναι εκ των προτέρων απραγματοποίητο, ούτε ελλειμματικό για να μην αξίζει τον κόπο να επιδιωχθεί.

Ο σεβασμός προς την αξία του «μέτρου» σε συνδυασμό με την προσήλωση στο «πρέπον» και στον «καιρό» καθιστούν την μετρητική τέχνη ως την πλέον αξιόπιστη μέθοδο άσκησης διοίκησης.

Εν κατακλείδι...

1. Δημιουργία Οράματος= ΔΕΟΝ

2. Προσδιορισμός Επιδιωκόμενων Στόχων= ΠΡΕΠΟΝ

3. Υποκίνηση για Δράση= ΚΑΙΡΟΣ & ΠΡΕΠΟΝ

4. Ανάπτυξη Στρατηγικής Προσέγγισης= ΜΕΤΡΙΟΝ

Bιβλιογραφία:

Πελεγρίνης, Θ., (2006), Από τον Πολιτισμό στην Πείνα, Ελληνικά Γράμματα.

Kouzes, J., Posner, B., (1990), “The Credibility Factor: What followers expect from their Leaders”, Management Review, pp. 29-33.

Περί Διοικητών και Ηγετών

Ματθαίος Παπακυρίτσης

Άλλο…πράγμα ο Διοικητής, άλλο ο Ηγέτης.

Πολύ κουβέντα γίνεται για τα χαρακτηριστικά του διοικητού και του ηγέτη και ορισμένοι έσπευσαν να μιλήσουν και για “θυσίες”!

Στο διάβα των χρόνων οι δυο έννοιες διοικητής και ηγέτης έχουν ταυτισθεί ενώ δεν είναι ταυτόσημες. Είναι πολύ σημαντικό να γίνει διάκριση του ηγέτη από εκείνον που ασκεί διοίκηση, δηλαδή τον διοικητή, διότι στην πολιτική υπάρχουν πολλοί διοικητές αλλά επιτρέψτε μου ελάχιστοι -ίσως μετρημένοι στα δάκτυλα του ενός χεριού- ηγέτες.

Πριν προχωρήσουμε στην ανάλυση των δυο εννοιών θα πρέπει πρώτα να δούμε τις ρίζες αυτών.

Η λέξη διοικητής ή αλλιώς manager προέρχεται από το ρήμα διοικώ που σημαίνει διαχειρίζομαι. επιτυγχάνω, φέρω την ευθύνη για την διεξαγωγή και ολοκλήρωση ενός έργου.

Η λέξη ηγέτης προέρχεται από το ρήμα ηγούμαι = επηρεάζω = κατευθύνω = οδηγώ σε μια συγκεκριμένη δράση ή άποψη.

Όπως γίνεται αντιληπτό από τα παραπάνω η διαφορά είναι τεράστια και ουσιαστική (Warren Bennis (1999). Συνεπώς η ηγεσία μπορεί να ασκείται από μόνη της. Το ιδανικό, βέβαια, είναι να ασκείται διοίκηση και ηγεσία ταυτόχρονα από ένα άτομο, ή άλλως ένα άτομο να είναι και μάνατζερ και ηγέτης ταυτόχρονα.

Οι διαφορές διοικητή και ηγέτη παρατίθενται συγκριτικά για να φανεί η τεράστια διαφορά τους.

Ο μάνατζερ διοικεί / διαχειρίζεται το εφικτό. Ο ηγέτης καινοτομεί.

Ο μάνατζερ αντιγράφεται. Ο ηγέτης είναι πρωτότυπος.

Ο μάνατζερ διατηρεί. Ο ηγέτης αναπτύσσει.

Ο μάνατζερ αποδέχεται την πραγματικότητα. Ο ηγέτης ερευνά την πραγματικότητα.

Ο μάνατζερ εστιάζει σε συστήματα και δομές. Ο ηγέτης εστιάζει στους ανθρώπους.

Ο μάνατζερ στηρίζεται στον έλεγχο. Ο ηγέτης εμπνέει εμπιστοσύνη.

Ο μάνατζερ έχει βραχυπρόθεσμη προοπτική. Ο ηγέτης έχει μακροπρόθεσμη προοπτική.

Ο μάνατζερ ρωτά πώς και πότε. Ο ηγέτης ρωτά τι και γιατί.

Ο μάνατζερ κινείται σε προκαθορισμένα πλαίσια. Ο ηγέτης οραματίζεται.

Ο μάνατζερ μιμείται. Ο ηγέτης αναδεικνύεται.

Ο μάνατζερ δέχεται το κατεστημένο (status quo). Ο ηγέτης προκαλεί και φέρει την αλλαγή.

Ο μάνατζερ είναι κλασικός καλός στρατιώτης. Ο ηγέτης είναι το δικό σου πρόσωπο.

Ο μάνατζερ “κάνει τα πράγματα σωστά”. Ο ηγέτης “κάνει τα σωστά πράγματα”.

Από τα παραπάνω είναι σαφές ότι  ο μάνατζερ αξιοποιεί τους διαθέσιμους φυσικούς πόρους του οργανισμού στον οποίο ανήκει, ενώ ο ηγέτης εστιάζει στο όραμα αξιοποιώντας τους συναισθηματικούς και πνευματικούς πόρους του οργανισμού, τις αξίες, την δέσμευση και τις φιλοδοξίες.

Σύμφωνα με τους Bass και Daft τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν ένα ηγέτη, είναι τα παρακάτω:

Κοινωνικά χαρακτηριστικά όπως Δραστηριότητα, Επαγρύπνηση, Ικανότητα ανάπτυξης ομάδας, Ενέργεια, Πρωτοτυπία, Δημιουργικότητα Ικανότητα συνεργασίας, Προσωπική Ακεραιότητα, Δημοτικότητα, Γόητρο.

Νοημοσύνη & Δυνατότητες όπως Ηθική συμπεριφορά, Κοινωνικότητα,Κρίση, Αποφασιστικότητα, Αυτοπεποίθηση, Διαπροσωπικές δεξιότητες, Γνώση, Διακριτικότητα, Διπλωματία, Πειθώ.

Χαρακτηριστικά σχετικά με Εργασία Ολοκλήρωση και επίτευξη αποτελεσμάτων, Υπευθυνότητα, Ικανότητα αναζήτησης του διαφορετικού και καινούργιου, Ικανότητα προσανατολισμού στο στόχο (Bass, 1981:75-76, Daft, 1988:498).

Πως διαφοροποιείται ένας ηγέτης από έναν μη-ηγέτη?

Μετά τη διερεύνηση και ανάλυση των χαρακτηριστικών γνωρισμάτων των δυο ομάδων, τα στοιχεία που διαφοροποιούν τους μεν από τους δε είναι ότι ο ηγέτης χαρακτηρίζεται  από νοημοσύνη και υπεροχή και την ύπαρξη κινήτρων όπως οι υποσυνείδητες σκέψεις ή οι επιθυμίες τα οποία συσχετίζονται με την αποτελεσματικότητα των ηγετών. (Mann (1959), Stogdill (1948), Antonakis, Cianciolo and Sternberg (2004), Zaccaro, Foti, and Kenny (1991), House (2004), Lowe & Gardner (2000).

Βιβλιογραφία:

Bennis, W., (1999), “The Leadership Advantage”, Leader to Leader, Vol. 12, pp. 18-23.

Mann, R.D., (1959), “A review of the relationship between personality and performance in small groups”, Psychological Bulletin, Vol. 56, pp. 241-270.

Stogdill, R.M., (1948), “Personal factors associated with leadership: A survey of the literature”, Journal of Psychology, Vol. 25, pp. 35-71.

Antonakis, J., Cianciolo, A. T., & Sternberg, R.J., (2004), Leadership: Past, present, and future, In J. Antonakis, A. T. Cianciolo, & R. J. Sternberg (Eds.) (2004) The nature of leadership. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.

Zaccaro, S.J., Foti, R.J., Kenny, D.A., (1991), “Self monitoring and traitbased variance in leadership: An investigation of leader flexibility across multiple group situations”, Journal of Applied Psychology, Vol. 76, pp. 308-315.

House, R.J., (1971), “A Path-goal Theory of Leader effectiveness”, Administrative Science Quarterly, Vol. 16, pp. 321-338.

House, R.J., (2004), Culture, Leadership, and Organizations: The GLOBE Study of 62 Societies, Thousand Oaks: SAGE Publications.

Lowe, K. B., Gardner, W. L., (2000), “Ten years of The Leadership Quarterly: Contributions and challenges for the future”, Leadership Quarterly, Vol. 11, pp. 459-514.

Bass, Β.Μ., (1981), Stogdill’s Handbook of Leadership, New York: Free Press.

Daft, R.L., (1988), Management, USA: Dryden Press.

Άνθρωπος-Ιδιώτης versus Πολίτης

Ματθαίος Παπακυρίτσης

Πολιτεία,Πόλις,Πολιτική,Πολιτεύομαι,Πολίτης,ο ασχολούμενος με τα της πόλεως,τα κοινά. Όχι ο άνθρωπος ο μη-ασχολούμενος με τα κοινά, ο ιδιώτης(=idiot).

Ο άνθρωπος-ιδιώτης δεν έχαιρε καμίας εκτιμήσεως στην αρχαία Αθήνα και μάλιστα είχε θεσπισθεί ποινή για τους ιδιώτες. Γνώμη μου είναι ότι με τον ίδιο τρόπο θα έπρεπε να αντιμετωπίζονται σήμερα οι ιδιώτες. Στο πλαίσιο της κοινωνικής ζωής ο άνθρωπος-αναπτύσσει πολύμορφες κοινωνικές σχέσεις, αλλά εκτός της δημόσιας ζωής έχει και τη δική του εσωτερική ψυχική και πνευματική ζωή, τις δικές του εσωτερικές και ατομικές εμπειρίες. Ο άνθρωπος είναι αυταξία και η ατομικότητά του είναι ανεπανάληπτη.Η αυτονομία αποτελεί αρχή του ανθρώπινου είναι. Αυτό μόνο αρκεί για να πεισθούμε ότι είναι βάσιμο να μιλάμε για ελευθερία και δικαιώματα του ανθρώπου που δεν ταυτίζονται με τις ελευθερίες και τα δικαιώματα του πολίτη. Τα δικαιώματα και οι ελευθερίες του πολίτη λιγότερο ή περισσότερο περιορίζουν τον άνθρωπο.

Είναι δυνατή η επιβίωση μιας κοινωνίας που αποτελείται μόνο από ανθρώπους αλλά όχι πολίτες; Μήπως χρειάζεται μια διαδικασία μεταμόρφωσης του ανθρώπου-ιδιώτη σε πολίτη;  Ο άνθρωπος είναι η βάση επάνω στην οποία συγκροτείται ο πολίτης και ακριβώς ο άνθρωπος-και μόνο αυτός- μπορεί να γίνει πολίτης. Τα πάθη, ο νους, η θέληση, τα ψυχικά και σωματικά προσόντα, η παιδεία συνιστούν κατηγορηματικώς προσδιορισμό του ανθρώπου. Όλα τα προσόντα του ανθρώπου αποκτούν κοινωνικό νόημα και σημασία μόνο στη βάση της επικοινωνίας με άλλους ανθρώπους και σε αυτή την επικοινωνία αποκρυσταλλώνεται το εκάστοτε μοντέλο του πολίτη. Η έννοια του πολίτη υπόκειται σε συνεχή εξέλιξη. Πως ο άνθρωπος-ιδιώτης θα μεταμορφωθεί σε πολίτη; Ο άνθρωπος μαθαίνει να είναι πολίτης και να ζει ως τέτοιος αλλά αυτό προυποθέτει την εκμάθηση συγκεκριμένων ορθολογικών γνώσεων, την απόκτηση πρακτικής εμπειρίας καθώς και τη γνώση των μηχανισμών της καθημερινής ζωής και τρόπους οργάνωσής τους. Έτσι, στην καθημερινή ζωή τους, οι άνθρωποι διδάσκονται ο ένας από τον άλλο πώς να γίνονται πολίτες και πώς να ζουν ως τέτοιοι. Η διαμόρφωση του πολίτη συνδέεται με την ύπαρξη της αντίστοιχης παιδείας και προδιάθεσης. Όταν ο άνθρωπος-ιδιώτης και ο πολίτης βρίσκονται σε αρμονία και αμοιβαία συμπλήρωση, τότε αυτή η κατάσταση βιώνεται ως πληρότητα ζωής και ελευθερίας. Όμως δεν αποκλείεται ο πολίτης να στραφεί ενάντια στον άνθρωπο και αυτό συμβαίνει όταν τα συστατικά που συνθέτουν τον άνθρωπο-ιδιώτη ανταγωνίζονται εκείνα του πολίτη, ή όταν ο πολίτης καταπιέζει τις φυσικές κλίσεις του ανθρώπου-ιδιώτη. Όταν ο άνθρωπος-ιδιώτης απορρίπτει μέσα του τον πολίτη και κατευθύνεται από ανορθολογικές δυνάμεις, κίνητρα, φαντασιώσεις και άλλα, τότε στρέφεται ενάντια στο συνολικό κοινωνικό καλό.

Το να είναι ο άνθρωπος πολίτης σημαίνει να είναι γενναίος, να είναι άνθρωπος με την καλή σημασία της λέξης. Μόνο η πλούσια σε πολίτες κοινωνία έχει μέλλον.

Aρετή και Ηθική

Ματθαίος Παπακυρίτσης

Η αρετή δεν είναι απλά ένα ιδανικό την πραγμάτωση του οποίου ζητάμε , αλλά νόμος της ζωής διότι αποσκοπεί στη βελτίωση σύμφωνα με τη φυσική δικαιοσύνη και αμοίβεται αυτομάτως σύμφωνα με το νόμο της αμοιβής.
Η αρετή εμπεριέχει την ίδια την αμοιβή και ευτυχισμένος άνθρωπος είναι όχι εκείνος που γνωρίζει την αρετή, αλλά αυτός που επιτελεί αυτή διότι είναι απαραίτητη ανάγκη να είναι κάποιος ενάρετος και όχι να φαίνεται ως τέτοιος αποδεικνύοντας  την αρετή με έργα και όχι με κούφια λόγια.
Η ευτυχία βασίζεται όχι μόνο στην αρετή αλλά και στην παιδεία(όχι την ψευτοπαιδεία), διότι βάσει της παιδείας οι άνθρωποι διακρίνονται. Η ψυχή που είναι διακοσμημένη με αρετή είναι αέναος πηγή ευτυχίας,πλούσια και γενναιόδωρη, δεν βλάπτει και δεν καταστρέφει.
Η αρετή δεν διδάσκεται αλλά εμπνέεται, κατευθύνεται και αποκτάται.Για την πλήρη ηθική ανάπτυξη του ανθρώπου πρέπει να υπάρχουν τρεις προυποθέσεις: η φυσική ικανότητα, η μάθηση και η άσκηση. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, οι αρετές διακρίνονται σε διανοητικές,όπως η σοφία και η φρόνηση και σε ηθικές οι οποίες προέρχονται  από τον διαρκή εθισμό(έθος) γι' αυτό ονομάζονται ηθικές.Η αρετή από ηθικής απόψεως, είναι η ψυχική διάθεση στο να πράττει κάποιος το καλό, δηλαδή εκείνο το οποίο ωφελεί και σώζει αποφεύγοντας το κακό δηλαδή εκείνο που φέρει δυστυχία,φθείρει και βλάπτει.
Επομένως, αρετή είναι ο τρόπος του πράττειν που συντελεί στην ευδαιμονία.Όμως αυτός ο τρόπος προυποθέτει  προαίρεση(σύμφωνα με τον Θεάγη τον Πυθαγόρειο " Αρχαί της συμπάσης αρετής τρείς, γνώσις και δύναμις και προαίρεσις") και ελευθερία εκλογής  από το πρόσωπο που ενεργεί.
Σύμφωνα με τα παραπάνω, αρετή είναι ο άριστος τρόπος του να πράττεις στη ζωή και ο οποίος οδηγεί  στην ευδαιμονία." Των έξεων τας επαινετάς, αρετάς λέγομεν..προαιρετική..ως αν ο φρόνιμος ορίσειεν" (Aριστοτέλης,Ηθικά,Νικομάχεια 1106 β. 386). Δηλαδή η διάκριση του ορθού και η αποφυγή  της αποτυχίας στους σκοπούς μας, είναι έργον του Λόγου,του Νού.
Ο μεγάλος Πυθαγόρας θεωρεί την αρετή ως "..δύναμιν του πράττειν το αγαθόν μετά δικαιοσύνης" διακρίνοντας τέσσερα είδη αρετής, την φρόνηση(σχετικά με το λογικόν), την σωφροσύνη(σχετικά με το επιθυμητικόν), την ανδρεία(σχετικά με το θυμικό) και την δικαιοσύνη ως μητέρα όλων των προηγουμένων. Στα Χρυσά του Έπη διακρίνει πέντε κατηγορίες αρετών αναφέροντας και τις πολιτικές. Αυτές αφορούν τον μετριασμό των παθών και την έμπρακτη ακολουθία του καθήκοντος.Το αντικείμενο αυτών είναι η απόκτηση καλοσύνης στις σχέσεις με τους συνανθρώπους μας και ονομάζονται έτσι διότι ενώνουν τους πολίτες αμοιβαίως.
Η πολιτική δεν χωρίζεται από την ηθική.Υπό το πρίσμα που αναφέρθηκε παραπάνω ο πολίτης πρέπει να διακατέχεται από πολιτικές αρετές με σκοπό την ηθική βελτίωση. Η ηθική στηρίζεται στο τρίπτυχο αυτοελέγχου και αυτογνωσίας του Πυθαγόρα " τι έρεξα, πη παρέβην, τι μοι δέον  ούκ ετελέσθη".
Aν θέτουμε τα τρία αυτά ερωτήματα απέναντί μας συνεχώς, τότε αφυπνίζεται η ηθική συνείδηση ελέγχοντας τα πάθη και εμποδίζοντας να πράξουμε κάτι κακό.
Η όλη ηθική  στηρίζεται στον ορθό λόγο και πηγάζει από αυτόν καθορίζοντας τους νόμους και τους κανόνες της ενάρετης ζωής, δηλαδή τα δικαιώματα, τις απαιτήσεις, τα καθήκοντα και τις υποχρεώσεις που ο καθένας μας έχει έναντι του εαυτού του, των συνανθρώπων του, της οικογένειας, της πατρίδας, της ανθρωπότητας των μελλοντικών γενεών..και για όσους πιστεύουν έναντι του Θεού.
Αν όλοι συνειδητοποιήσουμε τα παραπάνω ακολουθώντας την ανηφορική "ατραπό του Ηρακλέους" και όχι τη "λεωφόρο της ευκολίας" βρισκόμαστε σε καλό δρόμο.Aν όχι, το Νείκος και η Έριδα θα επικρατήσουν.

...γιατί ένα ακόμη blog?

Επειδή τα ανθρώπινα πάθη είναι ανεξέλεγκτα, η ηθική βάλλεται και η πολιτική αφορά τους πολίτες, εξαιρουμένων των ηλιθίων, ο Τάπης του Κέβητος είναι εδώ ως πυξίδα.